Üretken yapay zekâ teknolojileri şiir ve bilgisayar programları yazabiliyor, müzik yapabiliyor ya da Hollywood filmlerinden fırlamış gibi görünen oyuncak ayı resimleri ve çizgi film karakterlerinin videolarını yaratabiliyor. Şimdi ise yeni yapay zekâ teknolojisi, DNA dizilimini düzenleyebilecek mikroskobik biyolojik mekanizmalar için planlar üreterek bilim insanlarının hastalıklarla bugünkünden çok daha hassas ve hızlı bir şekilde mücadele edebilecekleri bir geleceğe işaret ediyor.
Berkeley, Kaliforniya’da Profluent adlı bir girişim tarafından Pazartesi günü yayınlanan bir araştırma makalesinde açıklanan teknoloji, 2022’de piyasaya sürüldükten sonra yapay zekâ patlamasını başlatan çevrimiçi sohbet robotu ChatGPT’yi yönlendiren aynı yöntemlere dayanıyor. Şirketin makaleyi önümüzdeki ay Amerikan Gen ve Hücre Terapisi Derneği’nin yıllık toplantısında sunması bekleniyor.
ChatGPT’nin Wikipedia makalelerini, kitapları ve sohbet günlüklerini analiz ederek dil oluşturmayı öğrenmesi gibi, Profluent’in teknolojisi de bilim insanlarının insan DNA’sını düzenlemek için zaten kullandıkları mikroskobik mekanizmalar da dahil olmak üzere muazzam miktarda biyolojik veriyi analiz ettikten sonra yeni gen editörleri yaratıyor.
Bu gen düzenleyiciler, CRISPR adı verilen biyolojik mekanizmaları içeren Nobel Ödüllü yöntemlere dayanmakta. CRISPR’a dayalı teknoloji, orak hücre anemisi ve körlük gibi kalıtsal durumlara neden olan genleri değiştirmenin bir yolunu sağlayarak, bilim insanlarının hastalık ve rahatsızlıkları inceleme ve bunlarla mücadele etme yöntemlerini şimdiden değiştiriyor.
Daha önce CRISPR yöntemleri doğada bulunan mekanizmaları yani bakterilerden elde edilen ve bu mikroskobik organizmaların mikroplarla savaşmasını sağlayan biyolojik materyalleri kullanıyordu. Şimdi ise doğadan öğrendiklerimizle, sıfırdan biyolojik materyaller şekillendirmek üzere yapay zekâ kullanılabilecek. Bu teknolojinin eninde sonunda milyarlarca yıllık evrim sürecinde geliştirilmiş olanlardan daha çevik ve daha güçlü gen düzenleyiciler üretmesi umuluyor.
Pazartesi günü Profluent, insan DNA’sını düzenlemek için yapay zekâ tarafından üretilen bu gen editörlerinden birini kullandığını ve OpenCRISPR-1 adı verilen bu editörü “açık kaynak olarak” kullandığını da söyledi. Bu, bireylerin, akademik laboratuarların ve şirketlerin teknolojiyi ücretsiz olarak denemelerine izin verdiği anlamına geliyor.
Proje, tıbbi bakımı iyileştirebilecek yapay zekâ teknolojileri oluşturmaya yönelik daha geniş bir çabanın parçası. Örneğin Washington Üniversitesi’ndeki bilim insanları, yeni aşıların ve ilaçların geliştirilmesini hızlandırmak için çalışırken OpenAI’nin ChatGPT’si gibi sohbet robotlarının ve Midjourney gibi görüntü oluşturucuların arkasındaki yöntemleri kullanarak tamamen yeni proteinler – tüm insan yaşamını yönlendiren mikroskobik moleküller – yaratıyorlar.
