Yazılım devi Microsoft, iddialara bakılırsa 2024’ün Nisan ayında yeni ve kapsamlı bir Windows 11 güncellemesi yayınlayacak. Hatta bu güncellemenin Windows 12’ye giden yol olduğu konusunda da bazı iddialar var. Ancak ister yeni sürüm olsun, ister yepyeni bir işletim sistemi olsun maalesef kullanıcıların en büyük sorunlarından birisi yani gereksiz önyüklü uygulamalar (bloatware) hala devam ediyor. Peki ama bu gereksiz uygulamalardan nasıl kurtulursunuz?
Satın aldığınız bir bilgisayarı kendiniz kurduysanız bunu muhtemelen kendiniz de deneyimlemiş olabilirsiniz: Hazırlanan Windows 11’in son kurulumundan sonra masaüstü, çoğu bloatware olan simgelerle kaplanır. Güvenlik paketlerinin ve virüs tarayıcılarının test sürümlerinin yanı sıra resim düzenleme araçları, basit oyun versiyonları, fotoğraf kütüphaneleri ve galeriler en sık karşılaşılan bloatware türleridir. Üstelik bu gereksiz uygulamalar sadece bellekte yer kaplamakla kalmaz aynı zamanda sistemin performansını da düşürür.
Bloatware nedir, neden var?
PC üreticileri (OEM’ler) bu yazılımla sizin çıkarlarınızı değil, kendi kasalarını doldurmayı düşünüyorlar. Bunun nedeni, her bir bloatware yüklemesi için para ödenmesi ve müşterinin (yani sizin) yazılım için ücretli bir abonelik alması durumunda, izleme bağlantıları ve izlenebilirlik sayesinde düzenli bir komisyon alınmasıdır. Bloatware’e ek olarak – ki bazıları buna crapware de diyor – bilgisayarınızda muhtemelen ne bildiğiniz ne de ihtiyacınız olan bir dizi başka Microsoft programı ve uygulaması da vardır. Bunun nedeni Windows’un kendisinin de çok sayıda uygulama yüklemesidir.
Windows 11’in ilk kurulumu sırasında hangi ek yazılımların yükleneceğini seçebilmek güzel olurdu. Ancak bu boş bir hayal. Bu yüzden Windows 11’i manuel olarak veya uygun araçlarla temizlemekten başka seçeneğiniz yok. Bu noktada en çok dikkat etmeniz gereken ise Windows sistemine derinlemesine müdahale etmeden ve bloatware uygulamaları ve programları kaldırmaya başlamadan önce mutlaka bir yedek oluşturmalısınız. Yedekleme, bir sorun durumunda veri kaybı riskini en aza indirir. Genel bir kural olarak, dikkatli olun ve güvenli bir şekilde kaldırılabileceğinden emin olmadığınız hiçbir uygulamayı kaldırmayın. Bazı uygulamalar işletim sisteminin sorunsuz çalışması için gerekli olabilir.
Bloatware’i neden kaldırmalısınız?
Windows 11 altında gereksiz yazılımları kaldırmak özellikle zaman alıcı veya karmaşık değildir. Birkaç dakikanızı alacak bu işlem birçok fayda sağlayacaktır. Arka planda çalışan uygulama sayısı ne kadar az olursa, gerçek kaynak tüketimi de o kadar düşük olur. Bu da sistemin performansını artırır. Ayrıca bloatware sabit sürücüde veya SSD’de depolama alanı kaplar. Bu programları kaldırarak önemli veri ve uygulamalar için depolama alanı açabilirsiniz.
Geçmişte, PC üreticileri bilmeden kötü amaçlı yazılımları tanıtmak için defalarca bloatware kullandılar. Örneğin, Lenovo dizüstü bilgisayarlarını Superfish reklam yazılımıyla birlikte teslim etmişti. Bu nedenle önceden yüklenmiş uygulamalar her zaman bir güvenlik riski oluşturabilir. Bloatware’i kaldırarak potansiyel saldırıları da en aza indirirsiniz.
Can sıkıcı bloatware nasıl belirlenir
Bu konuda kullanıcılara yardımcı olacak en önemli araçlardan birisi internet. Örneğin Should I Remove It web sitesinin operatörleri bloatware bulma ve kaldırma konusunda uzmanlaşmıştır. Burada OEM PC’lerdeki, yani Toshiba, Sony, Lenovo, Dell, HP, Asus ve Acer’ın Windows cihazlarında bulunan bloatware’in kapsamlı bir özetini bulabilirsiniz.
Örneğin Toshiba söz konusu olduğunda, kısmen tescilli programlar, kısmen de üçüncü taraf sağlayıcıların test sürümleri olmak üzere 30’dan fazla uygulama bulunmaktadır. Talimatlar iyi açıklamalar sunmakta ve standart Windows araçlarını kullanarak bloatware’in nasıl kaldırılacağını ayrıntılı olarak açıklamaktadır. Büyük ve her zaman güncel veritabanında yapılan bir arama, bilinmeyen yazılımları tanımlamanıza da yardımcı olur.
Kaldırma işlemi nasıl yapılmalı?
Özel kaldırma araçlarını kullanmadan önce, bloatware’i manuel olarak kaldırmayı deneyebilirsiniz. Ancak, bu araçların bazıları işletim sisteminin ayrılmaz bir parçası olduğundan, önceden yüklenmiş tüm uygulamaların kolayca kaldırılamayacağını lütfen unutmayın.
Windows + I tuş kombinasyonuyla “Ayarlar” uygulamasını açın. Pencerenin sol tarafındaki “Uygulamalar “a ve ardından pencerenin sağ tarafındaki “Yüklü uygulamalar “a gidin. Yüklü programlar ve (artık uygulamalar da) artık burada listelenmektedir. Görüntüyü belirli sürücülerle sınırlamak ve programları ada, kurulum tarihine ve boyuta göre sıralamak için filtreleri kullanın.
Listede ilerleyin ve hangi programları kaldırabileceğinizi kontrol edin. Artık istemediğiniz programın satırında sağdaki üç noktaya tıklayın ve “Kaldır” menü öğesini seçin. Ardından kaldırma sihirbazının talimatlarını izleyin. Bu işlemi tüm istenmeyen uygulamalar için tekrarlayın.
Son zamanlarda Windows uygulamaları için önemli bir değişiklik oldu: Bunları yüklemek için, görev çubuğundaki simge veya Başlat menüsü aracılığıyla açabileceğiniz Microsoft Store’a gitmelisiniz. Uygulama penceresinde, sol alt taraftaki “Kitaplık” seçeneğine tıklayın. Yüklü tüm uygulamalar pencerenin sağ tarafında görüntülenir – hem Windows uygulamaları hem de üçüncü taraf uygulamaları.
Windows 11 23H2’ye kadar uygulamalar buradan da kaldırılabiliyordu – Microsoft artık bu işlevi “Ayarlar” uygulamasına taşıdı. Ancak, bu yalnızca Spotify ve Netflix gibi üçüncü taraf uygulamalar için geçerlidir. Xbox, Posta ve Takvim, Windows Fotoğraflar ve oyun hizmetleri gibi Windows’un kendi uygulamaları burada görünmüyor.
İstenmeyen program ve uygulamaların daha kapsamlı bir şekilde kaldırılması için, birçok görevi otomatikleştiren ve ek işlevler sunan özel araçlar kullanmalısınız. Para harcamanıza gerek yok. İyi bilinen araçların ücretsiz sürümleri bile programları ve uygulamaları kaldırmak için ilgili işlevleri sunar. Önerilen üç aracı sunuyoruz.
Ücretsiz temizleme araçlarından yardım alın
Çok yönlü temizleme ve optimizasyon aracı CCleaner’ın ücretsiz sürümü bile programları kaldırmanıza olanak tanır. Soldaki “Ekstralar” ve ardından sağ üstteki “Kaldır” üzerine tıklayın. Sağdaki geniş pencere alanında, yüklü tüm programlar ve uygulamalar artık yayıncı, yükleme tarihi, boyut ve sürüm gibi ek bilgilerle birlikte görüntülenir.
Bir liste girişine ve ardından sağ üst köşedeki mavi “Kaldır” düğmesine tıklayın. Ardından talimatları izleyin ve yazılımın kaldırılmasını tamamlayın. Lütfen dikkat: “Sil” komutu (eğer sunuluyorsa) yalnızca liste girişini kaldırır, yazılımı sürücüden kaldırmaz.
Ücretsiz bir diğer araç olan IObit Uninstaller ile bloatware kaldırmak da benzer şekilde kolaydır. Pencerenin sol tarafındaki “Programlar” altında, görüntüyü çeşitli kriterlere göre sınırlayabilirsiniz. Seçilen uygulamayı kaldırmaya başlamak için pencerenin sağ tarafındaki satırın sonundaki geri dönüşüm kutusu simgesine tıklayın. CCleaner’ın aksine, IObit aracı bunun için kendi motorunu kullanır ve daha kapsamlı çalışır. IObit Uninstaller ayrıca yazılım yüklemelerinin kalıntılarını tespit eder ve derinlemesine temizlik sayesinde bunları kaldırır
O&O Appbuster ise bir başka kullanışlı araçtır. Araç kurulum yapılmadan doğrudan başlatılabilir ve bu nedenle başkalarının bilgisayarlarındaki USB belleklerle kullanım için de uygundur. Yazılım başlatıldıktan sonra sistem birkaç dakika boyunca analiz edilir. Ardından “Tümü”, “Masaüstü” ve “Windows” sekmeleri üretici, kurulum tarihi, durum ve kullanılan bellek gibi ayrıntılarla birlikte yüklü uygulamalara genel bir bakış sunar.
Görünüm > Sistem uygulamalarını göster aracılığıyla bir “Sistem” sekmesi daha görüntüleyebilirsiniz. Liste girişlerinin önündeki onay kutularını işaretleyin ve ardından beliren kırmızı “Kaldır” düğmesine tıklayın. Kullanıcı yapılandırmasına bağlı olarak, programları yalnızca o anda etkin olan kullanıcı hesabı için mi yoksa tüm kullanıcı hesapları için mi kaldırmak istediğinizi seçin.
Devam etmek için “Tamam “a tıklayın. Programlar ve uygulamalar birbiri ardına kaldırılır. Güvenli tarafta olmak için bir Windows geri yükleme noktası oluşturmalısınız. Uygun komutu “Eylemler” menüsünde veya uygulamaları kaldırırken bulabilirsiniz.
O&O Appbuster, kaldırılan bazı uygulamaları geri yüklemek için de kullanılabilir. “Durum” sütununda “Yüklenebilir” gösterilecektir. Uygulamayı seçin ve yeşil “Yükle” düğmesine tıklayın.