Türkiye’nin ilk uzay yolcusu Alper Gezeravcı Axiom Space şirketinin Axiom Mission 3 görevi dahilinde 19 Ocak 2024 tarihinde uzaya çıktı. Gezeravcı, geçtiğimiz günlerde ise Cumhurbaşkanı Erdoğan ile UUİ’den (Uluslararası Uzay İstasyonu) bir video görüşme gerçekleştirdi. Özellikle son 45 saniyelik bölümü son derece popüler olan bu video görüşmenin tamamını yazımızın devamında izleyebilirsiniz.
Peki ama bu video görüşme teknik olarak nasıl gerçekleştirildi? UUİ’nin bir telefon numarası var mı? Uluslararası Uzay İstasyonu astronotlarının akıllı telefonları ya da ahizeleri var mı? Sesli bir arama yapıldığında uzay istasyonundaki herhangi bir cihaz gerçekten “çalıyor” mu? Video görüşmeler nasıl gerçekleştiriliyor?
Öncelikli olarak belirtmek gerekirse ne yazık ki bildiğimiz anlamda UUİ’yi (Uluslararası Uzay İstasyonu) telefonla aramak, Skype veya WhatsApp üzerinden görüşme başlatmak mümkün değil. Uzay istasyonunun geleneksel anlamda bir telefon numarası yok ve astronotların akıllı telefonlarını evde bırakmaları gerekiyor. Gerek görev gereği gerekse özel aramalar için uzay istasyonunda, astronotların Dünya’daki herhangi bir numarayı aramak için kullanabilecekleri bir bilgisayar aracılığıyla çalışan internet bağlantılı bir telefon sistemi mevcut. Dolayısıyla, astronotlar uzay istasyonundan internet aracılığıyla telefon ve video görüşmeleri gerçekleştirebiliyor. Ancak yerdeki telefonlar onları geri arayamıyor.
Uluslararası Uzay İstasyonu astronotlarının ayrıca dilerlerse e-posta göndermek için kullanabilecekleri tablet bilgisayarları mevcut ve her ne kadar bazı astronotlar yörüngeden tweet gönderse de bunlar aslında yerdeki iletişim ekiplerine e-posta ile gönderilir ve daha sonra tweet mesajlarına dönüştürülür.
Uluslararası Uzay İstasyonu Dünya ile nasıl iletişim kuruyor?
Uluslararası Uzay istasyonu yaklaşık her 90 dakikada bir dünya çevresinde tam bir tur attığı için yer istasyonlarını kullanarak iletişim amaçlı olarak UUİ’yi sürekli takip etmek imkansız. Veri bağlantısını sürdürmek için NASA, İzleme ve Veri Aktarım Uyduları (TDRS) olarak bilinen ve yer ile yörüngedeki uydular arasında neredeyse sürekli iletişim sağlayan küçük bir uydu takımyıldızına sahiptir. Bunlar evlerdeki fiber internet bağlantısına benzer veri hızlarına sahiptir. TDRS’den gelen sinyaller Dünya’daki iki NASA tesisinde alınmaktadır: biri New Mexico’daki White Sands’de ve diğeri Pasifik’teki Guam’da. Her ikisi de fiber ile NASA’nın ana iletişim merkezine bağlıdır.
Avrupa’daki etkinlikler için NASA’nın TV masası, görüntüleri yerel bir uydu aracılığıyla Toronto’ya, oradan da transatlantik bir uydu aracılığıyla etkinlik alanına gönderiyor. Bu tür etkinliklerde görüntülerdeki gecikme, üç set uydu iletimi ve ABD ile Avrupa arasındaki video standartları arasındaki dönüşümün bir sonucu olarak yaklaşık 5 saniyeyi bulabiliyor. Tüm bu zorlu görünen koşullara karşın sistem oldukça verimli çalışıyor ve dikkat çekici bir şekilde, bağlantının kopması çok çok nadir görülen bir durum.
UUİ ile bir diğer (ve aslında en popüler) iletişim yöntemi ise hams adı verilen amatör radyo kullanımı. Amatör telsizcilik veya Amatör radyo, dünya üzerinde organize olmuş, yapılan sınavlarda başarı göstermiş kişilerce hiçbir menfaat gözetmeksizin kendilerine ayrılmış frekans bantlarında yürütülen amatör bir hobi faaliyeti. Astronotlar boş zamanlarında UUİ’deki radyo ekipmanları aracılığıyla amatör telsiz görüşmeleri başlatabiliyor ve UUİ’nin konumuna göre, tüm dünyadaki amatör radyocular da UUİ ile iletişim kurabiliyorlar.
