Ukrayna’nın güneyindeki Zaporizhzhia Nükleer Enerji Santrali, arazisinde çıkan yangın nedeniyle büyük endişe yarattı. Avrupa’nın en büyük nükleer enerji tesisi olarak bilinen Zaporizhzhia’da meydana gelen yangın, Rusya ile Ukrayna arasındaki çatışmaların ortasında nükleer felaket riskini yeniden gündeme taşıdı. Her iki taraf da yangın için birbirini suçlarken, yüksek radyasyon seviyelerine dair herhangi bir belirti olmadığı bildirildi.
Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu (UAEK), birkaç patlamanın ardından santralin kuzey kısmından yoğun ve koyu duman çıktığını belirtti. UAEK Başkanı Rafael Grossi, “Bu pervasız saldırılar santraldeki nükleer güvenliği tehlikeye atmakta ve nükleer kaza riskini arttırmaktadır. Bu saldırılar derhal durdurulmalı” açıklamasını yaptı. Grossi, ayrıca hasar tespiti için acil değerlendirme yapılması çağrısında bulundu.
Rusya ve Ukrayna birbirini suçluyor
Rus devlet haber ajansları TASS ve RIA, ana yangının gece yarısından hemen önce söndürüldüğünü duyurdu. Rosatom‘a atıfta bulunan RIA, soğutma kulelerinden birinde çıkan yangının bir insansız hava aracı saldırısı sonucu başladığını öne sürdü. Öte yandan, Ukrayna’nın nükleer enerji şirketi Energoatom, soğutma kulesi ve diğer ekipmanlarda hasar meydana geldiğini bildirdi. Energoatom, yangının Rusya’nın ihmali ya da kasıtlı kundaklamasından kaynaklanmış olabileceğini iddia etti ve Rusya’nın santralin soğutma kulelerini askeri teçhizat ve patlayıcı depolamak için kullanıyor olabileceğini öne sürdü. Ancak her iki taraf da iddialarını destekleyecek herhangi bir kanıt sunmadı.
Nükleer reaktörler soğuk kapatma durumunda
Zaporizhzhia tesisinde bulunan altı adet VVER-1000 basınçlı hafif su nükleer reaktörü (PWR), toplamda 5.700 MW elektrik gücü üretme kapasitesine sahip. Bu reaktörler, 2020 yılında Ukrayna’nın nükleer enerjiden elde edilen elektriğinin yaklaşık yarısını ve ülke genelinde üretilen toplam elektriğin beşte birinden fazlasını karşılıyordu. Ancak, Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin hemen ardından Rus güçleri hem nükleer hem de termik santralleri ele geçirmiş ve santralin kontrolü Rosatom’a devredilmişti. O zamandan bu yana Zaporizhzhia tesisinde enerji üretimi durduruldu. Şu anda tesis, soğuk kapatma durumunda bulunuyor, ancak nükleer malzemesini soğuk tutmak ve olası felaketleri önlemek için harici güç kaynaklarına bağımlı. Devam eden çatışmalar, santralin güvenliğini kritik bir endişe haline getiriyor.
Bu belirsizlik ortamında, santraldeki yangının kesin nedeni hala açıklığa kavuşmuş değil. Ukrayna Devlet Başkanı Volodymyr Zelenskiy, yangın için Rusya’yı suçlarken, Rusya Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Maria Zakharova tam tersi bir açıklama yaparak suçlamaları reddetti. Nükleer güvenlik riski, bölgede devam eden çatışmaların bir sonucu olarak uluslararası toplum tarafından yakından izlenmeye devam ediyor.