Namibya’daki HESS gözlemevini kullanan bilim insanları, pulsar adı verilen ölü bir yıldızdan gelen en yüksek enerjili gama ışınlarını tespit etti. Bu gama ışınlarının enerjisi 20 tera-elektronvolt veya görünür ışığın enerjisinin yaklaşık 10 trilyon katı düzeyindeydi. Uluslararası ekibin Nature Astronomy dergisinde bildirdiği gibi, bu gözlemi bu tür atımlı gama ışınlarının üretim teorisiyle bağdaştırmak zor.
Pulsarlar için bir süpernovada olağanüstü bir şekilde patlayan yıldızların arta kalan cesetler diyebiliriz. Patlamalar, geride sadece 20 kilometre çapında, son derece hızlı dönen ve muazzam bir manyetik alanla donatılmış küçük, ölü bir yıldız bırakıyor. HESS bilim insanı Emma: “Bu ölü yıldızlar neredeyse tamamen nötronlardan oluşuyor ve inanılmaz derecede yoğunlar: içlerindeki maddelerin bir çay kaşığının kütlesi beş milyar tondan fazla, yani Büyük Giza Piramidi’nin kütlesinin yaklaşık 900 katı kadar” dedi.
Pulsardan gelen gama ışınları için yeni keşif
Pulsarlar, kozmik deniz fenerlerine benzeyen, dönen elektromanyetik radyasyon ışınları yayıyor. Eğer ışınları güneş sistemimizin üzerinden geçerse, düzenli zaman aralıklarında radyasyon parlamaları görürüz. Radyasyon darbeleri olarak da adlandırılan bu flaşlar, elektromanyetik spektrumun farklı enerji bantlarında aranabilir. Bilim insanları, bu radyasyonun kaynağının, pulsarın manyetosferinde, çevresine doğru giderken üretilen ve hızlanan hızlı elektronlar olduğunu düşünüyor. Manyetosfer , yıldızı çevreleyen ve onunla birlikte dönen plazma ve elektromanyetik alanlardan oluşuyor.
Polonya’daki Nicolaus Copernicus Astronomi Merkezi’nden (CAMK PAN) ortak yazarlardan Bronek Rudak: “Dışarıya doğru yolculuklarında elektronlar enerji kazanıyor ve bunu gözlemlenen radyasyon ışınları şeklinde serbest bırakıyor” diyor.
Güney gökyüzünde Vela (geminin yelkeni) takımyıldızında bulunan Vela pulsarı, elektromanyetik spektrumun radyo bandındaki en parlak pulsardır ve giga-elektronvolt (GeV) aralığında kozmik gama ışınlarının en parlak kalıcı kaynağı. Saniyede yaklaşık on bir kez dönüyor. Bununla birlikte, birkaç GeV’nin üzerinde radyasyon aniden sona eriyor. Bunun nedeni muhtemelen elektronların pulsarın manyetosferinin sonuna ulaşması ve oradan kaçması.
Ancak hikayenin sonu bu değil: HESS ile derin gözlemler kullanılarak, onlarca tera-elektronvolta (TeV) kadar enerjiye sahip, daha da yüksek enerjilerde yeni bir radyasyon bileşeni keşfedildi. Güney Afrika’daki North-West Üniversitesi’nden ortak yazar Christo Venter, “Bu, bu nesneden şimdiye kadar tespit edilen tüm radyasyondan yaklaşık 200 kat daha enerjik” diyor. Bu çok yüksek enerjili bileşen, GeV aralığında gözlemlenenle aynı faz aralıklarında ortaya çıkıyor. Ancak bu enerjilere ulaşmak için elektronların manyetosferden daha uzağa gitmesi gerekebilir. Ancak dönme emisyon modelinin bozulmadan kalması gerekiyor.
Araştırmayı yöneten Fransa’daki Astropartikül ve Kozmoloji (APC) laboratuvarından Arache Djannati-Atai: “Bu sonuç, pulsarlara ilişkin önceki bilgilerimizi sorguluyor ve bu doğal hızlandırıcıların nasıl çalıştığına dair yeniden düşünmeyi gerektiriyor” diyor.