OpenAI CEO’su Sam Altman, ChatGPT’de yaşanan kısa süreli bir erişim kesintisinin ardından, sosyal medya üzerinden “ChatGPT için Mekanik Türk olmayı teklif etmek üzereydim” şeklinde esprili bir paylaşım yaparak tarihsel bir gönderme yaptı. Altman’ın bu ifadeleri, yapay zeka dünyasındaki “illüzyon” olgusuna dikkat çekerken, aynı zamanda 18. yüzyılın ünlü otomatonu “Mekanik Türk” ile günümüz yapay zeka modelleri arasında kurulan ironik bağlantıları bir kez daha gündeme getirdi.
OpenAI CEO’su, “Mekanik Türk” göndermesinde bulundu
Mekanik Türk, 1769’da Wolfgang von Kempelen tarafından üretilmiş ve dönemin teknolojisi için inanılmaz bir satranç oynama yeteneği sergileyen otomat olarak tanıtılmıştı. Osmanlı kostümü giyen bir figür şeklindeki cihaz, teknik açıdan karmaşık bir makine gibi görünüyordu. Ancak gerçek şu ki, cihazın içindeki gizli bölmede oturan bir insan satranç ustası tüm hareketleri kontrol ediyordu. Mekanik Türk, Charles Babbage gibi teknoloji öncülerine ilham vermesine rağmen, tamamen bir aldatmaca üzerine kuruluydu. Bu yanılsama, teknolojinin sınırlarını sorgulama ve hayranlık uyandırma konusundaki insana özgü merakı besleyen bir olgu haline geldi.
Benzer şekilde, günümüzde OpenAI’ın GPT modelleri gibi yapay zeka sistemleri de benzer bir “illüzyon” yaratıyor. İnsan gibi düşünüyor veya iletişim kuruyor gibi görünen bu modellerin temeli, olasılık hesaplamalarına ve istatistiksel analizlere dayanıyor. Ancak bu modeller, kelimelerin gerçek anlamını kavramadan, büyük veri setleriyle şekillendirilmiş sayısal örüntülerle çalışıyor. ChatGPT’nin insanlarla iletişim kurarken “düşünen” bir zeka izlenimi vermesi, aslında gelişmiş algoritmaların oluşturduğu bir yanılsama. Altman’ın, Mekanik Türk göndermesiyle bu ironik bağa dikkat çekmesi, yapay zekanın henüz gerçek bir “zeka” değil, insan yaratıcılığıyla beslenen bir simülasyon olduğunu bir kez daha hatırlatıyor.
Mekanik Türk ve yapay zeka arasındaki benzerlik, yalnızca çalışma biçimlerine değil, aynı zamanda etraflarında dönen tartışmalara da uzanıyor. İnsanlar, tıpkı geçmişte Mekanik Türk’ün içinde ne olduğunu merak ettikleri gibi, bugün de yapay zeka modellerinin ardında neyin yattığını ve nasıl bu kadar etkili olabildiklerini anlamaya çalışıyorlar. İlginç bir şekilde, tıpkı 18. yüzyıl izleyicilerinin Mekanik Türk’ün mekanizmasını tam olarak çözememesi gibi, günümüzde geliştiriciler bile dil modellerinin iç işleyişini tam olarak anlamakta güçlük çekiyorlar. Bu da günümüz yapay zekalarını, Mekanik Türk’ün bir modern versiyonu haline getiriyor.
