Bitcoin, blockchain alt yapısını kullanan para birimleri içerisinde, gerek en eski olması, gerek market büyüklüğü, gerekse birim başına fiyatı ile en popüleri. Bu popülerliği onu bazı çevreler tarafından tehlike içerisine de atıyor. Sıkça gördüğümüz, devletlerin Bitcoin üzerindeki baskısı haberleri yanısıra, -gerçekte bir anlam ifade etmeyen ya da teknolojik gelişim sunmayan- alternatif para birimleri oluşturularak Bitcoin’in tahtı zorlanıyor.
Bitcoin’in yaşı itibariyle teknolojik olarak problemleri olduğunu ve yaklaşık 500 Milyar $ değerindeki kripto para piyasasının da bir çok kişi/kurum tarafından takipte olduğunu düşünürsek, bu tehditlerin oluşmasının çok doğal olduğunu göreceğiz.
Kripto para piyasasının toplam büyüklüğü, Aralık 2017’de 600 Milyar $’ı aştı.
Kaynak: CoinDesk
Biz bu yazı ile Bitcoin fiyatlarındaki ani düşüş ve çıkışlardan kendimizi bir süreliğine uzak tutup, Bitcoin’in teknolojik problemleri ve bunlar için düşünülen Lightning Network’ün çözüm olup olmayacağını inceleyelim.
Bitcoin’in Günümüzdeki Problemleri
Problemleri daha iyi anlamak için önce Bitcoin’in kendisinden önceki hangi problemlere çözüm olarak geldiğine bir bakalım. Para transferi için kullandığımız mevcut yöntem, araya en az bir aracı sokuyor (banka), para iki aracının (bankanın) onayını takiben aktarılıyor ve önemli zaman alıyor. Ayrıca arada ne kadar aracı olursa o kadar fazla komisyon artıyor. En önemlisi, kurumların onayı, fiyat politikası gibi konular aracıyı merkezi bir kurum haline dönüştürüyor.
Bitcoin ise bu sorunların çözümü olarak, 2009’dan itibaren dünya sahnesinde yer alıyor. Bitcoin Dağıtık bir Veritabanı olarak, kullanıcılarına Anonim, Güvenilir Dijital Cüzdanlar vererek, madenciler tarafından Verilerin Güvenilirliliğinin sağlandığı bir dijital para. Bu dijital, para düşük ücretlere para transferi yapmamıza imkan sağlamakla birlikte, paraların anında karşı tarafa gönderilmesine olanak sağlayacak bir yapıya sahip. Ama onu asıl değerli yapan şey ise merkezi olmayan -yani alıcı ile gönderici arasında kimsenin olmadığı- bir yapıda olması.
Fakat Bitcoin son aylarda çok da iyi dönemler geçirmiyor. Son zamanlarda fiyat artışından ötürü, transfer ücretleri çok artmış durumda. Bu yazıyı yazarkenki en son blokta bir para transferi örneğinde, gönderici alıcıya 41 $ değerinde Bitcoin yolluyor, bunun için 15 $ değerinde Bitcoin ödüyor. Yine bu yazıyı yazarken 100.000’in üzerinde işlem onaylanmayı bekliyor. Sayfadaki bilgide, saniyede ortalama 2.48 para transferinin işlendiği yazıyor. Bu da sizin bir başkasına bitcoin yollamanızın aslında bankalardan daha hızlı hale gelmediğini gösteriyor.
Bu yazı yazılırken, son 24 saatte, 183 blok içerisinde 217.195 işlem doğrulanmış. Blokların arasında ortalama 7.35 dakika var. 1.179.053 Bitcoin transfer edilmiş ve bunun için madencilere 338 Bitcoin ödenmiş.
Kaynak: Blockchain.info
Lightning Network
Bitcoin’in bu problemlere çözüm olarak düşündüğü bir geliştirme var. Lightning network’ün ismini son aylarda sıkça duymaya başlasak da kısa bir araştırma sonucu, Bitcoin çevrelerinin 2 yıldır bu konu üzerinde konuştuğunu ve Bitcoin üzerinde oluşabilecek ölçeklendirilebilirlik problemleri hakkında çözüm aradıklarını görebiliyoruz.
Şimdi yukarıda bahsettiğimiz Bitcoin sorunlarına Lightning Network nasıl çözüm getiriyor inceleyelim:
Anında Ödemeler
Bitcoin’i bir ödeme aracı yapmaktan çıkaran şey, ödemelerin karşı tarafa geçmesi için gereken sürenin çok uzun zaman alması. A kişisinin cüzdanından, B kişisinin cüzdanına gönderilen değerin iletilmesi için maksimum 10 dakikada ya da 1MB’a ulaştığında hazırlanan bloklar içerisine yazılıp, madenciler tarafından onaylanmasından kaynaklanıyor. Çoğunluk tarafından bu ödemeler 6 madenci tarafından onaylandığında gerçek kabul ediliyor. Dolayısı ile bu da ödemelerin transferi için daha da uzun zaman demek. Yani; eğer yeteri kadar para transferi yoksa 10 dakika sonra, eğer 1MB’lık verinin çok üzerinde boyutlarda para transferi verisi varsa belli olmayan bir dakika/saat/gün sonra para transferi işlemi gerçekleşiyor.
Lightning Network ile para transferi işleminin onaylanmasına gerek kalmadan işlem yapılabiliyor. Dolayısı ile çok hızlı ve küçük miktarlarda ödemeler gerçekleştirilebiliyor. Bu alışveriş sırasında mal ve ücretin takasında, Bitcoin’in kullanılmasını mümkün hale getirecek.
Çoklu İmzalanmış Cüzdanlar
Lightning Network’de kullanıcılar, ana Bitcoin zincirinde üzerinde 6 adet onaylanmaya ihtiyaç duyan para transferleri yerine, kendi aralarında Çoklu İmzalanmış Cüzdan oluşturarak para transferlerini, onaylanmayı beklemeden gerçekleştirebilecekler.
Yukarıdaki görselde Mavi Cüzdan’ın sahibi Mehmet ile Sarı Cüzdan’ın sahibi Kahveci, artık aramızda yapacağımız alışverişler için Ortak Yeşil Cüzdan’ı oluşturalım. Ortak Cüzdan‘ımız ikimizin mutabık kaldığı işlem hareketlerini ve aramızdaki bilançoyu saklamak için kullanılacak. Bu örnekte Mehmet, Kahveci‘den kahve alıp karşılığında Bitcoin ödeyeceği için, Ortak Cüzdan içerisine 0.005 Bitcoin göndermiş olsun. Sarı Cüzdan yani Kahveci 0.0 Bitcoin göndermiş (yani hiç göndermemiş) olsun. Ortak Cüzdan ilk oluşturulduğunda içerisinde 0.005 Bitcoin var. Bunun 0.005 Bitcoin’i Mehmet‘e, 0.0 Bitcoin’i Kahveci‘ye ait.
Ardından Mehmet‘in Kahveci‘den 0.0005 Bitcoin karşılığında bir Kahve aldığını düşünelim. Bu sırada Mehmet, Ortak cüzdanına 0.0005 Bitcoin’i, Kahveci‘ye transfer et emrini işlerken, Kahveci de Ortak Cüzdan’da kendi hesabına 0.0005 Bitcoin’in geçtiğini kontrol ederek, Mehmet‘in siparişi olan Kahve‘yi teslim edecek.
Ortak Cüzdan içerisinde iki taraftan birisi yeni bir para transferi yapana kadar her zaman aynı tutar var (0.005 BTC). Fakat bu tutarın sahibi olan taraf, yapılan alışveriş neticesinde yer değiştiriyor. Mehmet ve Kahveci yapılan alışveriş sonrasında Ortak Cüzdan içerisinde yapılan işlemleri onayladıklarını bildiriyorlar. Yani; yapılan para transferi işleminin ana blockchain ağına gönderilmesine ve bir madenci tarafından onaylanmasına gerek kalmadan, kendi aralarında onaylıyorlar.
Akıllı Kontratlar ile Bilanço
Lightning Network, Ortak Cüzdan içerisindeki işlem sonrasında iki tarafın da (Mehmet ve Kahveci) Bilanço üzerinde onay verebilmesini sağlayan Smart Contract yapısına sahip. Ortak Cüzdan‘ın son durumu ve içerisinde yapılan işlemleri, iki tarafın onayıyla Smart Contract ile Bilanço‘ya yazılıyor.
Mehmet ve Kahveci arasındaki yapılan işlemlerin sayısı yüzlerce ve binlerce olabilir. Aralarında geçen para transferi için bir madenciye onaylatmak yerine, Akıllı Kontrat’lar ile Ortak Cüzdan içerisindeki Bilanço’da, kendi aralarında onaylayacakları için çok düşük -neredeyse bedava- transfer ücretleri ödeyecekler.
Taraflardan biri, aradaki Akıllı Kontrat’ı sonlandırmaya karar verdiğinde, Bilanço üzerinde anlaşılan tutar, Bitcoin ağına bildirilecek ve madenciler tarafından onaylanması gerekecek. Bu da bir transfer ücreti ödenmesi gerekeceği anlamına geliyor. Fakat aralarında gerçekleşen onlarca işlem için işlem ücreti ödemektense Bilanço’nun son halinin işlenmesi için madencilere bir kere ödeme yapacaklar.
Örneğin, Mehmet Kahveci’den 0.0005 Bitcoin tutarından 7 Kahve almış olsun. Bu durumda Bilanço’da Mehmet’in hesabında 0.0015 Bitcoin kalacak ve Kahveci’nin hesabında 0.0035 Bitcoin olacaktır:
Bilanço bu durumdayken, Mehmet ya da Kahveci’nin Bilanço için hazırlanan Smart Contract’ı sonlandırmak istediğini düşünelim. Kontrat sonlandırıldığında, 0.0015 Bitcoin Mehmet’in, 0.0035 Bitcoin’in Kahveci’nin hesabına gönderildiği 1 adet transaction Bitcoin ağına gönderilecek ve madenciler tarafından işlenecektir.
Bitcoin’in Ölçeklendirme Problemlerine Çözüm: Lightning Network
Cüzdanlar arasında ortak bir adres ve akıllı kontrat’a bağlı bir bilanço ile Bitcoin’de yapılan işlemlerin sayısı düşürülebildiği ve bunun, madenciler tarafından işlenme süresini de kısaltabileceği açık. Fakat Lightning, para yollayıp Bitcoin alınan fakat alım-satım işlemlerini sadece içerisinden çıkarıp cüzdanımıza yolladığımızda Bitcoin ağına yazan borsaların güvenini arttıracak. Lightning Network’le ileride, Bitcoin alınan borsalarda da kendimiz ve Borsa arasında bir ortak cüzdan oluşturup, yapılan işlemleri kayıt altında tutabiliriz. Böylece borsalar, lightning network’ü uygulayan güvenilir borsalar ve henüz uygulayamayan güvenilir olmayan borsalar diye ikiye ayrılıyor olacak.