Adil kullanım kotasında iyileştirme yapılacak mı? Ülkemizdeki birçok internet kullanıcısının iyileştirme talep ettiği adil kullanım kotası (AKK) için BTK Başkanı Ömer Fatih Sayan kritik bir açıklama yaptı ve AKK ile düzenlemeler yapacaklarını söyledi. Oysa interneti yavaşlatarak aboneleri zarara sokan kota tümüyle kalkmalı.
3-5 Üçgeni
BTK açıklamasının ardından sektör duayenleri internet bağlantısı hızının 3 Mbps yerine sadece (!) 5 Mbps’ye düşürüleceği söyledi. Ancak adil kullanım kotası aboneleri zarara sokuyor. Örneğin 24 Mbit fiber internette kotanız 4,5 saatte doluyor.
Hatta 24 Mbit hızda 50 GB indirme kotası ile aylık ortalama hızınız zaten 3 Mbps’ye denk geliyor. Aynı zamanda internette engelli sitelere girmek için kullanılan VPN sitelerini de yavaşlatıyor ve hızınızı 3 Mbps’ye indiriyorlar. Kısacası devlet internet hızını 3 Mbps’ye kilitlemiş durumda. Şimdi bu hız 5 Mbps’ye yükselebilir: Gerçekten de tam 3-5 üçgeni.
24 Mbps’ye kadar
Bu konuda kurnazlık da yapılıyor ve deniyor ki biz 24 Mbps hız vermiyoruz. Sadece 24 Mbps’ye kadar hız veriyoruz. Maksimum hızı garanti etmiyoruz. İyi de adil kullanım kotası adı altında vatandaştan yıllardır maksimum hız parası alınıyor. O zaman gerçek internet hızı üzerinden para alınsın. Örneğin, 24 Mbit internet hızı 3 Mbps’ye düşürülüyorsa aylık abonelik ücreti de 8’de bire düşürülsün.
Hizmet sözleşmesine aykırı
Hizmet sözleşmesi internet servis sağlayıcılarının servis süresinin en az yüzde 80’ninde maksimum hizmet kalitesi sunmasını gerektiriyor. Bu durumda 24 Mbit’e kadar internet sağlıyorum diyen firmaların da ayın yüzde 80’ninde, yani her ay en az 24 gün 24 Mbit hız sunması gerekir.
Öbür türlü her ay sadece 4,5 saat 24 Mbit hız alacak; ama bütün ay 24 Mbit hız parası vereceksiniz. Bilinçli tüketicinin hakkını araması gereken bir durum bu.
Türkiye internette 64. sırada
Türkiye’de yavaş internete çok para ödüyoruz. CHP Adana Milletvekili İbrahim Özdiş, 100 Mbit hızındaki kotasız internetin Türkiye’de 515 TL; Fransa’da ise 20 Euro, yani 65 TL olduğunu söyledi.
Diyeceksiniz ki ben o kadar para vermiyorum. Evet, veriyorsunuz; çünkü kotalı internet kullanıyorsunuz. Kotalı internete çok para veriyorsunuz ve bunu aşağıdaki kaynaklarda görebilir, Türkiye’de gerçek internet hızını nasıl ölçeceğinizi öğrenebilirsiniz.
Ancak önce en basit bilgi: Diyelim ki 50 GB kotalı 16 Mbit ADSL internet kullanıyorsunuz (bakır kablo). 50 GB’ı aşınca adil kullanım kotası gereği (AKK) internetinizi yavaşlatıyorlar. Kurumsal değil de bireysel kullanıcılar için 16 Mbit bağlantıda indirme hızı sekizde bir, yani maksimum 2 Mbit/saniye.
Haksız Kullanım Kotası (HKK)
Ancak Türkiye’de bakır kablo kalitesi düşük olduğu için telefon santraline 200 metre mesafede olsanız bile sade 16 Mbit için 2 Mbps değil, sadece 1,6 mbit saniye indirme hızı alıyorsunuz. Saniyede 1,6 megabayt ayda 4 TB indirme eder. Oysa sözde adil kullanım kotası (AKK) ile ayda yalnızca 50 GB veri indirme hakkınız var.
Bu da ortalama 262 Kbps download hızına eşit ve toplam bant genişliği için 8’le çarparsanız Türkiye’de pratikte kullandığınız internet hızının 16 Mbit değil, 2 Mbit olduğunu görürsünüz. Peki internet hızım düşük diye itiraz etmenizi önlemek için ne yaptıklarını biliyor musunuz?
Size sadece 16 MBit’e kadar internet veriyorum diyorlar; yani ISP sizden 16 Mbit internet parası alıyor, ama size 16 Mbit internet garantisi vermiyorlar! İşte bu yüzden 100 Mbit hızındaki kotasız internetin ücreti Türkiye’de ayda 515 TL.
Elbette içinizde fiber internet, yani daha hızlı internet kullananlar var. Onların hızı daha yüksek çıkacak; ama Türkiye’de 10 Mpbs ve daha hızlı internet penetrasyonunun yüzde 28 civarında olduğunu belirtelim. Türkiye’de gerçekten hızlı internet kullananların sayısı çok az.
Türkiye rakamlarına bakarsak
- 4 Mbps üstü bağlantı sayısı % 87 (dünya ortalaması % 73)
- 10 Mbps üstü bağlantı sayısı % 13 (dünya ortalaması % 35)
- 15 Mbps üstü bağlantı sayısı % 4,2 (dünya ortalaması % 21)
- 25 Mbps üstü bağlantı sayısı gözükmüyor (dünya ortalaması % 8,5)
Daha net söyleyelim: Türkiye’de vatandaşın yüzde 99’u geniş bant internet kullanıyor diye açıklamalar yapılıyor; ama bizde sadece 6,5 milyon ADSL, 1,5 milyon fiber ve 600 bin Türksat kablo internet kullanıcısı var.
Dolayısıyla hızlı internet var; ama hızlı internet penetrasyonu maksimum yüzde 20, o da sadece büyükşehirlerde. Demek ki Türkiye’de interneti vatandaşa damlalıkla vermek insanların geniş bant erişimini yavaşlatıyor.
Oysa yavaş internet ekonomiye zarar
Bizler sürekli şirketlerde dijital dönüşümden ve e-ticaretin yaygınlaşmasından söz ediyoruz. Peki vatandaşın yüzde 72’sinin geniş bant internet erişimi olmadığı ülkemizde e-ticaret ve dijital dönüşüm nasıl gerçekleşecek?
En basitinden, sizce bugün online alışveriş yapan kaç kişi 4 Mbps internet kullanıyor? Peki kaç kişi 10 Mbps ve üstü kullanıyor?
Açıkçası internetiniz yavaşsa gerçek bir internet kullanıcısı sayılmazsınız. E-ticarete pek katkınız yoktur. İnternette fazla takılmaz; gündem, bilim ve teknoloji haberlerini pek okumazsınız. Öyleyse adil kullanım kotası bilgi edinme ve alışveriş özgürlüğünü kısıtlıyor. Anayasada güvenceye alınan iletişim ve öğrenim özgürlüğümüzü sınırlandırıyor.
Sayan, AKK hakkında tüketicilerimizden gelen talepler var. Bu noktada regülasyon çalışmalarımız sona ermek üzere… pic.twitter.com/atDcdjD3Hk
— BTK (@BTKbasin) September 8, 2016
Türkiye Kenya’dan sonra 7,2 Mbps ile 64. sırada
Akamai verilerine göre Türkiye’de ortalama internet hızı 7,2 Mbps (adil kullanım kotası adı altında yapılan haksızlığı saymazsak) ve bu hızla Kenya’dan sonra 64. sıradayız. Kenya’dan bile geri kalmışız. Bravo!
Ancak Akamai verileri güvenilir mi diye sorarsanız hemen söyleyelim: 1) Akamai Microsoft dahil pek çok şirkete CDN hizmeti veren dev bir bulut şirketi ve dünyadaki internet trafiğinin yüzde 20’si Akamai sunucularından geçiyor. Dolayısıyla globalde Akamai verileri sayı üstünlüğüyle güvenilir.
2) Türkiye’de 6,5 + 1,5 + 0,6 milyon geniş bant internet kullanıcısı var. Bu da tolam 8,6 milyon eder ve Akamai Türkiye’de 8,8 milyon IP adresinin internet hızını ölçmüş. Bu yüzden Türkiye verileri de sayı üstünlüğüyle güvenilir. Geçelim.
Adil kullanım kotasını nasıl savunuyorlar?
Dünyada vatandaşın internet hızını düşüren adil internet kotasını şöyle savunuyorlar: Efendim hızlı internet için altyapı yatırımı gerek ve bu çok pahalı. AKK’yi kaldırırsak internet mevcut altyapıda yavaşlar. İnsanlar ayda 4 TB veri indirirse interneti işletmek çok pahalı olur.
Bu doğru değil ve kanıtlarıyla ispatlayalım: 1) 16 Mbit bant genişliğinde ayda 30 gün ve günde 24 saat dosya indirirseniz ayda 4 TB indirmiş olursunuz. Peki kaç kişi Türkiye’de interneti bu kadar yoğun kullanılır? AKK çıkınca ilk ne dediler? Millet Torrent’tan korsan film indirmesin diye koyduk dediler.
En büyük telekom efsanesi AKK
2) Bizzat Amerika’da 3 telekom şirketinin CEO’su hızlı internetin pahalı olduğunu yalanlıyor: California merkezli ISP şirketi Sonic’in CEO’su CIO’ya yaptığı açıklamada, “Bant genişliği kapasitesini artırma maliyeti veri trafiği artışından çok daha yavaş artıyor” dedi.
Ayrıca Sonic’in fiber döşeme maliyetlerinin eskiden Sonic gelirlerinin yüzde 20’sine karşılık geldiğini, ama şimdi yüzde 1,5 oranına gerilediğini ekledi. Kısacası ucuza hızlı internet mümkün fakat durun, daha bitmedi:
Frontier Communications CEO’su Dan McCarthy de Fierce Telecom’a yaptığı açıklamada, “Eskiden [altyapı maliyetini] kullanıcı ücretlerine yansıtmak pazarda doğru çözümdü, ama şimdi pazarın bu şekilde davranmadığını görüyorum” dedi.
En çarpıcı olanı ise eskiden AKK’yi savunan Suddenlink CEO’sunun yaptığı açıklama: “Şirketlerin artan müşteri talebini karşılamak için çok para harcamasına gerek yok. O günler sona erdi.” Bu beyanın bir süre önce adil kullanım kotasını kaldıran bir ISP’den geldiğini hatırlatalım.
AKK Amerika’da kaldırıldı
Türkiye’de 15-24 yaş aralığındaki genç nüfusun toplam nüfusa oranı % 16,5 ve gençlerin internet kullanım oranı % 73; yani ülkemizde 15-24 yaş aralığında 9,5 milyon genç internet kullanıyor.
Genç nüfusa sahip ülkemizde internet kullanım alışkanlıkları da ağırlıklı olarak veri transferine, yani internetten dosya indirmeye, Spotify dinlemeye, Youtube izlemeye, online alışverişe, online oyun oynamaya ve sosyal ağları kullanmaya dayanıyor. Bütün bunlar ucuz ve hızlı internet istiyor.
Facebook ve Twitter nasıl yavaşlatılıyor?
Gündemde istenmeyen haberler mi var? Sosyal medyada istenmeyen tartışmalar mı dönüyor? Çözümü basit: Madem Avrupa Birliği ülkeleri Facebook ve Twitter’ın engellenmesine kızıyor, öyleyse bu hizmetleri yavaşlatalım.
Facebook’a fotoğraf ve video yüklerken, profil resmi değiştirir veya başkasının yayınını duvarınızda paylaşırken hep Facebook’un yurt dışındaki sunucularını (içerik dağıtım ağları – CDN) kullanıyorsunuz. Facebook’u engellemek için özellikle CDN’leri yavaşlatıyorlar.
Türkiye’den kişi başı Facebook’a erişim hızını sınırlandırıyorlar. O zaman da sayfa açılmıyor veya video bir türlü yüklenmiyor. Eğer bilerek yavaşlatma yoksa bu kez de her ayın son 10 gününü AKK nedeniyle yavaş internette geçiriyorsunuz.
Sonra da akıllı evler, internet bağlantılı akıllı Tesla otomobiller neden yaygınlaşmadı diyoruz. Nasıl yaygınlaşsın?
Akıllı ev ve dijital yerliler çağında AKK 2 dakikada dolar
Anne, baba ve liseli gençten oluşan orta halli bir çekirdek ailede 3 akıllı telefon, 2 tablet, 2 laptop, 2 akıllı televizyon, internete giren bir müzik sistemi ve akıllı LED lamba gibi birkaç nesnelerin interneti cihazı bulunuyor (Bunlar hepimizde yoksa eğer bu eksikliğin tek sebebi hayat pahalılığı ve internetin yavaşlaması).
Şimdi bu aile internetten hiç korsan Torrent indirmese veya Popcorn film sitesi izlemese bile, ayın son 10 günü AKK devreye girer ve internet yavaşlar. Peki internet erişimi sınırlı aileler modern imkanlarla nasıl çocuk yetiştirecekler?
Türkiye’nin gerçek internet hızını nasıl ölçersiniz?
Bunun için Facebook CDN’lerine erişim hızınızı ölçün. Akamai şirketine yazarak Türkiye’den Facebook, Twitter, Microsoft, Amazon CDN’lerine erişim hızlarını öğrenebilirsiniz.
Hız ölçümü için Valve’ın Steam online oyun hizmetini de kullanabilirsiniz. Böylece Türkiye’de internet hızlı diyenlere kendi kanıtlarınızı gösterirsiniz.
Hatta bilgilendirme amaçlı bir web sitesi açarak bu verileri her ay sitelere yükleyip Türkiye’de gerçek internet hızını her ay kayıt altına alabilirsiniz. Bu bağlamda Türkiye’de CDN’lere erişim hızlarını aşağıda görebilirsiniz.
Fiber yetersiz
Peki, ülkemizdeki telekom şirketleri her yere fiber döşüyoruz diye açıklama yaptıkları halde, neden internetin yavaşlatılmadığı günlerde bile internet hızımız düşük? Bunun sebebi Türkiye’de son yıllarda pek az fiber optik kablo döşenmiş olması. Telkoder verilerine göre fibere son 5 yılda sadece 1 yıllık yatırım yaptık.
İşte bu yüzden birkaç ay önce Google ve Gmail hizmetleri kesintiye uğradı. Türkiye’nin yurt dışına çıktığı yedekli fiber kablo sayısı az. Bu kablolardan biri kesilince interneti diğerine aktaramıyoruz; çünkü az sayıdaki yedek hattımız zaten yüzde 100 kapasiteyle çalışıyor. Demek ki onlar da kopsa yurt dışı internet tümden kesilecek.
AKK neden adil değil?
Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK) verilerine göre, 2015 yılının 3. çeyreğinde Türkiye’de 46,7 milyon internet abonesi bulunuyor ve 2015 yılında abone başı ortalama veri kullanımı 60 Gigabayt (GB) oldu.
Buna rağmen Türkiye’de kullanıcı yavaş internete çok para ödüyor ve CHP Adana Milletvekili İbrahim Özdiş bunu en çarpıcı şekilde açıklıyor:
“ISP pazar lideri olan TTNET’e 24 Mbit’e kadar hız ve 35 GB Adil Kullanım Kotası (AKK) için ayda 60 TL ödüyoruz ve 35 GB’lık kota aşılınca bu hız 3 Mbps’ye düşüyor. Bu durumda 24 Mbit bağlantıda ayın son 10 günü sadece 2-3 Mbit hız alıyor, ama tam hız parası (60 TL) ödüyorsunuz. Üstelik 100 GB kotanız varsa yine hızınız 3 Mbps’ye düşüyor.”
100 GB kota kullanan daha çok ödüyor
100 GB kotası olup da kotasını aşanlar 35 GB kotası olanlara göre interneti daha pahalıya kullanıyor! Özdiş’ten devam edecek olursak:
“Eskiden karasal anten ve çanak antenle TV izlerken şimdi internet TV çıktı. Artık TV yayınları IPTV olarak adlandırılan dijital ortama aktarılıyor ve bunların abone sayıları günden güne artıyor. Digitürk, Dsmart, Tivibu, Teledünya gibi firmalar internetten TV yayını yapıyor. Ancak, internetten Full HD ve 4K film izlemek kotanızı artırıyor.” Kısacası Tivibu için sizden para alıyor ve kotanızı dolduruyorlar ve bu kez de kotanız doldu diye hızınızı düşürüyorlar!
“Elbette parasını verirseniz AKK olmadan internet kullanabiliyorsunuz. Tabii normal ücretin 2-3 kat fazlasına; yani parayı verene altyapı sorunu dedikleri şey dert olmuyor. Ancak aslında durum daha vahim:”
Türk Telekom’a 33,9 milyon TL ceza
“Geçenlerde Rekabet Kurumu Türkiye’nin altyapı pazar lideri olan Türk Telekom’a açılan bir soruşturmayı tamamladı. Soruşturma konusu da şirketin kendine yapılan fiber internet hatları ve tesis paylaşımı başvurularını geciktirmesi, zorlaştırması ve engellemesiydi. Altyapıda eksik var diyen pazar lideri Türk Telekom fiber altyapı çalışmalarını engellediği için 33,9 milyon TL ceza aldı.”
Türkiye’de internet neden yavaş?
Türkiye’de internetin yavaşlatıldığını iki yıl önce yaptığım testlerle kanıtlamıştım. Ancak şimdi yeni bir kurnazlık çıktı: İnternet hızını düşürmek yerine tek tek hizmetlerin ve web sitelerinin hızını düşürmek.
Örneğin, Google Play gibi internette en sık kullanılan yaklaşık 200 hizmet günün belirli saatlerinde ve gündeme göre yavaşlatılıyor (VPN yavaşlatmayı önlemek için tıklayın).
Hizmetler tek tek yavaşlatıldığı için Speedtest’te bunu göremiyorsunuz. İnternette size sorulmadan engellenen sitelere ulaşmak için VPN ve TOR browser kullanabilirsiniz; ama onlar da yavaşlatılıyor.
Oysa atıl Kablo TV şebekesini hızlı fiber internete dönüştürebiliriz
Türkiye serbest telekom işletmecileri derneği (TELKODER) geçenlerde Türkiye’nin İletişimde İkinci Baharı – Kablo TV Şebekesi raporunu hazırlayarak basınla paylaştı. Raporda fiber internet çok maliyetli ve bu yüzden hızlı internet ülkemizde pahalı diyenlerin argümanı iki kez çürütülüyor.
Öncelikle fiber internetin pahalı olmadığı kanıtlanıyor. İkinci olarak da Türkiye’de Kablo TV için kurulan, ama yarım bırakılan fiber optik kablo altyapısının fiber internette kullanılabileceği belirtiliyor. Böylece fiber internetin zaten düşük olan maliyeti iyice düşecek; çünkü İstanbul gibi büyük şehirlerdeki mevcut fiber hatları kullanmış olacağız.
Düşünün: Bugün Türkiye’de 1,5 milyon fiber internet abonesi var; ama kablo TV tam 3,6 milyon eve giriyor. Bu hanelerin bir kısmının zaten fiber internet kullandığını varsaysak bile Kablo TV’den fiber internet verirsek fiber abone sayısını hiç kablo döşemeden üç kat artırmış oluruz ki bu da 4,5 milyon eder.
Ülkemizde fiber interneti hızlandırmak için bir güzel haber de telekom şirketlerinden geldi: Turkcell Superonline, Vodafone, Türksat ve alternatif operatörler ortak altyapı şirketi kurmayı planlıyor. 6 yıldır konuşulan bu iş operatörler arası anlaşma sağlanamadığı için hayata geçirilmemişti. Arcak bu kez olursa Türkiye’ye yüz binlerce kilometre fiber döşenecek ve internet hızlanacak.
Öyleyse ne duruyoruz? Ülke ekonomisinin geleceği için altyapı girişimciliği yapalım ve adil kullanım kotasını tümüyle kaldıralım. Gençlerin, kurumsal firmaların, fintek ve bankacılık sektörünün, teknoloji şirketlerinin önünü açalım, 2023 vizyonunu nihayet gerçekleştirelim.
1http://www.turk-internet.com/portal/yazigoster.php?yaziid=53483
2http://www.cio.com/article/3075975/internet-service-providers/what-big-isps-dont-want-you-to-know-about-data-caps.html
3http://www.fiercetelecom.com/telecom/frontier-s-mccarthy-we-don-t-have-plans-to-implement-usage-based-broadband-billing
4https://www.dslreports.com/shownews/Suddenlink-to-Charge-Users-More-to-Avoid-Usage-Caps-136619
5http://www.turk-internet.com/portal/yazigoster.php?yaziid=53321
6https://www.daghan.com/internet-kullanma-kotasi.dgn
7http://www.hurriyet.com.tr/turk-telekoma-rekabet-cezasi-40115692
8http://www.mevzuat.gov.tr/Metin.Aspx?MevzuatKod=7.5.11694&sourceXmlSearch=&MevzuatIliski=0
9Dünyadaki aktif ağların listesi