Evrenin erken dönemlerinde ortaya çıkan ve “galaksi katili” olarak adlandırılan devasa bir karadelik keşfedildi. Bilim insanları, bu kara deliğin bir süre aşırı madde tüketerek doyuma ulaştığını ve ardından hareketsiz hale geçtiğini gözlemledi. Cambridge Üniversitesi liderliğindeki uluslararası bir ekip tarafından James Webb Uzay Teleskobu kullanılarak yapılan bu keşif, kara deliklerin oluşumu ve evrimiyle ilgili önemli sorular doğurdu. Kara deliğin, kendi galaksisinin büyük bir kısmını yok ettiği ve sonrasında “uyuklayan” bir durumda olduğu belirtiliyor.
Evrenin ilk dönemine ait devasa karadelik tespit edildi
Bu karadelik, Büyük Patlama’dan yaklaşık 800 milyon yıl sonra oluşmuş ve Güneş’in kütlesinin 400 milyon katı büyüklüğünde. Bu, erken evrende James Webb teleskobunun tespit ettiği en büyük kara deliklerden biri olmasını sağlıyor. Kara deliğin bu devasa kütlesi, galaksisinin toplam kütlesinin yüzde 40’ına eşdeğer ki bu, günümüz galaksilerindeki kara deliklerin genellikle toplam kütlenin yüzde 0.1’i kadar olduğu gerçeğiyle karşılaştırıldığında oldukça şaşırtıcı bir oran. Böylesine devasa bir kara deliğin, bu denli erken bir evrede oluşmuş olması mevcut kara delik modellerini de ciddi şekilde sorgulatıyor.
Araştırmacılar, kara deliğin büyüme hızının şaşırtıcı derecede yavaş olduğunu ifade ediyor. Bu devasa kara delik, teorik olarak yutabileceği maddenin yalnızca yüzde 1’ini tüketiyor. Bilim insanları bu durumu, kara deliğin büyüme süreçlerine dair önceki varsayımlarla çelişkili olarak, kara deliğin şu anda “uyku modunda” olduğu şeklinde açıklıyor. Cambridge Üniversitesi’nden Profesör Roberto Maiolino, bu gibi kara deliklerin ya başlangıçta inanılmaz derecede büyük kütlelerle doğduğunu ya da çok kısa süreli aşırı hızlı bir büyüme döneminden geçtiklerini düşünüyor. Maiolino’ya göre, Webb’in tespit ettiği bu tür kara delikler, evrenin erken dönemlerinde ya hiperaktif bir büyüme dönemi yaşamış olabilir ya da baştan büyük kütlelerle oluşmuş olabilir.
Bilgisayar simülasyonları, kara deliklerin kısa bir süre boyunca Eddington limitini aşarak hızla büyüyebileceğini ve ardından uzun bir hareketsizlik dönemine girdiğini gösteriyor. Buna göre, aktif olarak madde tüketim süresi yalnızca 5 ila 10 milyon yıl sürerken, hareketsizlik dönemleri yaklaşık 100 milyon yıl gibi uzun bir zaman dilimini kapsıyor. Bu durum, evrenin bu kadar erken bir döneminde tespit edilen devasa kara deliklerin, genellikle “uyku” dönemlerinde yakalanmasının nedenini de açıklıyor.
Eddington sınırından da bahsetmek gerekirse, bu sınır gök cisimlerinin, kütle çekimi ve radyasyon basıncı arasındaki dengenin bir göstergesi olarak kabul edilir. Kara delikler için bu limit, madde biriktirme hızını belirleyen kritik bir faktör olarak kabul edilse de bazı kara deliklerin bu sınırı aşabildiği son araştırmalarla ortaya konmuş durumda. Bu da, evrenin ilk dönemlerinde kara deliklerin nasıl hızla büyüdüğüne ve bu büyümenin ardından nasıl “uyuyan” bir döneme geçtiğine dair bilim insanlarına yeni ipuçları sunuyor.
