Şili’nin Atacama Çölü’ndeki Chajnantor Dağı’nda 18.500 feet yükseklikte bulunan 6,5 metrelik optik-kızılötesi TAO teleskopu şu anda dünyanın en yüksek teleskobu.
TAO, kendisinden önce en yüksek teleskop unvanına sahip olan MiniTAO adı verilen daha küçük bir versiyonun yerini alıyor. Madrid Üniversitesi’ne ait olan ve Bolivya’daki Chacaltaya Dağı’nda 5.191 metre yükseklikte yer alan Chacaltaya Gözlemevi’ni geride bırakıyor.
İlk beşte yer alan sonraki üç rekor sahibi de Şili’nin Atacama çölünde: James Axe Gözlemevi (17.100 feet), Atacama Kozmoloji Teleskobu (17.030 fit) ve Llano de Chajnantor Gözlemevi (kaynaklar değişiklik gösteriyor; yaklaşık 16.700 fit). Dünyanın en büyük gözlemevlerinin çoğu, açık gökyüzü nedeniyle Şili’nin kuzeydoğusunda, Bolivya’nın yakınında bulunan yüksek rakımlı bölgede inşa edilmiştir. Ülkenin bu tür projelere yönelik vergi muafiyetleri de yardımcı oluyor.
Bu kadar yüksekte olmak, havada çok daha az nem olması anlamına geliyor; TAO, orta kızılötesi de dahil olmak üzere “neredeyse tüm yakın kızılötesi dalga boylarını” gözlemleyebilir. Phys.org, dünyaya bağlı başka hiçbir teleskopun bunu yapamayacağını belirtiyor. Tokyo Üniversitesi, bu tür karasal gözlemevlerinin, uzay tabanlı emsallerine göre daha geniş açıklıkları sayesinde uzayın daha yüksek çözünürlüklü fotoğraflarını çekebildiğini yazıyor. Tokyo Üniversitesi’nin açıklamasına göre teleskop, 2025 yılından itibaren “galaksilerin doğuşu ve gezegenlerin kökeni” hakkında bilgi edinmek için kullanılacak.
Araştırmacılara yeni bilgiler vermek için aynı nesneleri farklı dalga boylarında görüntüleyerek yakındaki ALMA teleskopundan yapılan gözlemleri de geliştirebileceği düşünülüyor.
Ancak TAO’nun bu kadar yüksek bir rakımda oturmasının faydalarının da bir bedeli var, çünkü insanlar bu kadar yüksekte yaşama pek uygun değil. Projeyi 1998 yılında başlatan baş araştırmacı Yuzuru Yoshii, teleskop üzerinde çalışan inşaatçıların tıbbi kontrollere ihtiyacı olduğunu ve çalışırken düzenli olarak oksijen solumak zorunda kaldıklarını söyledi.
Phys.org‘un belirttiği üzere, içeride çalışan araştırmacıların bile irtifa hastalığı karşısında sağlıklı kalabilmek için önlem alması gerekecek. Ekip, bu tür sorunlardan kaçınmak için sonunda teleskopu daha alçak bir tesisten uzaktan çalıştırmayı planlıyor.
TAO, ALMA’nın yanı sıra, Cerro Armazones’in tepesindeki Avrupa Aşırı Büyük Teleskobu ve Cerro Paranal’ın tepesinde bulunan Avrupa Çok Büyük Teleskobu gibi Atacama merkezli diğer gözlemevlerine katılıyor.