Birleşik Krallık’ta, evrenin kütlesinin %85’ini oluşturduğu düşünülen ancak henüz tespit edilemeyen karanlık madde parçacıklarını tespit etmek amacıyla dünyanın en büyük parçacık dedektörü inşa edilecek. Bu devasa ve gelişmiş nadir parçacık dedektörü, bilim insanlarına evrenin en büyük sırlarından birini çözmede yardımcı olmayı hedefliyor.
Birleşik Krallık’ta dev kara madde dedektörü inşa edilecek
Proje, küresel Xenon Lux-Zeplin Darwin (XLZD) Konsorsiyumu’nun bir parçası olan Bilim ve Teknoloji Tesisleri Konseyi’nin (STFC) Boulby Yeraltı Laboratuvarı ile Imperial College London tarafından ortaklaşa yürütülüyor. Projenin önemi hakkında konuşan Laboratuvar Direktörü ve Kıdemli Bilim İnsanı Profesör Sean Paling, “Karanlık maddenin varlığını keşfetmek veya hatta varlığını dışlayabilmek, bilim için muazzam bir sıçrama olacak ve evren anlayışımızı değiştirecek” dedi.
Önerilen dedektör, karanlık madde araştırmalarında önemli bir adım olacak. Şu anki en büyük deney olan LZ deneyinden 10 kat daha büyük olması beklenen dedektör, bu sayede daha geniş bir karanlık madde parçacığı aralığını tespit edebilecek hassasiyete ulaşacak. Ayrıca karanlık madde parçacıkları ile sıradan madde arasındaki nadir etkileşimleri tespit etme olasılığı da artacak.
Dedektör, 100 tona kadar sıvı ksenon tutabilen devasa bir termosa benzeyen geniş bir yeraltı yapısı olacak. Bilim insanları, Dünya’da hareket eden karanlık madde parçacıklarının, dedektör içindeki ksenon ile nadiren de olsa etkileşime girmesini umuyor. Bu etkileşimlerin, küçük ama tespit edilebilir ışık parlamaları üretmesi bekleniyor. Bu ışık parlamaları, karanlık maddenin varlığının kanıtı olacak ve bilim insanları tarafından analiz edilmek üzere kaydedilecek.
Deneyin tam olarak nereye yerleştirileceği henüz kesinleşmemiş olsa da, Birleşik Krallık üniversiteleri ve Boulby Yeraltı Laboratuvarı, deneyin başarılı olması için en uygun şekilde nasıl inşa edileceğine karar vermek adına çalışmalarını sürdürüyor.
STFC’deki bir ekip, XLZD dedektörüne ev sahipliği yapabilecek Boulby madeninde yeni bir yeraltı bilim tesisi üzerinde çalışıyor. Bu tesis, iki aşamada inşa edilecek. İlk olarak, 2028 yılında yaklaşık 1.100 metre derinlikte temiz bir üretim tesisinin inşasına başlanacak. Ardından, 2030 yılında deneyin yapılacağı 1.300 metre derinlikte büyük bir laboratuvar salonu inşa edilecek.
XLZD Konsorsiyumu, evrenin bu gizemini çözmek için dünyanın önde gelen karanlık madde araştırma gruplarını bir araya getirerek, yeni ve heyecan verici bir dönemin kapılarını aralıyor.
