2023 yapay zekânın yılı olurken, robot teknolojileri ve mekatronik alanında yaşanılan yenilikler de son derece ilgi çekici gelişmeler. Buna karşın, robotları karıştığı kazalar ve ölümlü vakalar da rapor edilmeye devam ediyor. Peki hızla gelişen bu alanda güvenlik neden tam olarak sağlanamıyor? Uzmanlara göre sorunun asıl kaynağı yazılım geliştirme ve tekilliklerde (singularities) ya da başka bir deyişle anomalilerde yatıyor.
Robot teknolojisinin bir donanım sorunu olduğu kadar bir yazılım sorunu olduğu gerçeğini gözden kaçırmak oldukça kolay çünkü başarılı robot sunumlarında programlama ve yazılım çoğu zaman anlaşılabilir bir şekilde mekatroniğin cazibesinin gölgesinde kalıyor. Ancak gerçekçi olmak gerekirse robot projelerinde uygun yazılım çözümü olmadan elinizde pahalı ve havalı bir kağıt ağırlığından başka bir şey olmaz. Robot teknolojilerinin yaygın olarak benimsenmesine giden yol, gerçek dünyada kullanımı engelleyebilecek beklenmedik sorunlarla doludur. Uzmanlara göre bu sorunların temelinde yatan ise tekillikler yani anomaliler.
Robot dünyasında bu kavram çok daha incelikli ve tam olarak anlaşılması için kategori hakkında gerçek bir bilgi gerektiriyor. Araştırma makaleleri dışında “tekillikler” kavramı nadiren karşılaşılan türden bir terim. Bununla birlikte tekillikler aslında, gerçek dünyada gerçek etkileri olan oldukça ciddi bir konu. Bu alanda çalışan firmalardan birisi olan Jacobi, “Tekillikler endüstriyel robotlar için Aşil’in topuğudur,” diyor ve ekliyor: “Robotun aynı hareketleri tekrar tekrar ve körü körüne takip ettiği tekrarlayan görevlerde, robotlar, robot yollarının haftalarca süren sıkıcı manuel ince ayarıyla tekilliklerden kaçınacak şekilde programlanabilir. Ancak birçok robot uygulamasında, malzemelerdeki küçük değişiklikler veya termal genleşme nedeniyle robot yollarının periyodik olarak değiştirilmesi gerekir.”
Eğer robotik donanıma biraz aşinaysanız, altı ya da yedi serbestlik derecesine sahip bir robot kolu için kullanılan “serbestlik derecesi” terimini duymuşsunuzdur. Bu, sistemin eklemlerini ve bu eklemlerin hareket edebildiği eksenleri ifade eder. Tekillikler ise eksenler boyunca robotun hareket edemediği noktalardır. Bu olduğunda, robot çalışmayı durdurur veya beklenmeyen anomaliler sergilemeye başlar. İleri tekrar yoluna koymak içinse genellikle bir insanın müdahale etmesi gerekir.
UC Berkeley robotik öğrencilerinden ve profesör Ken Goldberg tarafından kurulan Jacobi, seçkin ortaklarla bu konuda pilot çalışmalar yürütüyor. Firma, Python ve C++ gibi programlama dillerinde yazılan hareket kodlarını incelemenin yanı sıra, bu hareketler esnasında karşılaşılabilecek sorunları görmek için yapay zekâdan faydalanıyor. Başarılı bir değerlendirme ve simülasyon sayesinde Jacobi, yaşanılan tekilliklerin 20’de 1 oranına kadar azaltılabildiğini söylüyor.
